Diyabet (Şeker hastalığı) Nedir?

Diyabetes mellitus (Şeker Hastalığı), pankreasın yeterli miktarda insülin üretmemesi veya insüline karşı gelişen direnç sebebiyle vücudun üretilen insülini etkili bir şekilde kullanamaması sonucu ortaya çıkan kronik bir hastalıktır. İnsülin, kan şekerini düzenleyen bir hormondur ve eksikliği veya etkisizliği, yüksek kan şekeri seviyelerine (hiperglisemi) yol açar. Diyabet Hastalığı birçok organ ve sistemi olumsuz etkilediği için tanınması mümkünse erken tanınması ve tedavi edilmesi büyük önem taşımaktadır.

Diyabetin Belirtileri Nelerdir?

Diyabet Hastaları Hangi Şikayetler ile Doktora Başvurur?

• Sık su içme
• Sık idrara çıkma
• Ağız kuruluğu
• Aşırı yeme isteği
• Kilo kaybı veya kilo verememe
• Yorgunluk ve halsizlik
• Sık gelişen ve dirençli enfeksiyonlar
• Yavaş iyileşen yaralar
• Bulanık görme, görme kaybı
• Ellerde ve ayaklarda uyuşma veya karıncalanma

Diyabet Kimlerde Sık Görülür? Kimler Risk Altındadır?

• Kilolu ve özellikle obez bireyler
• Ailesinde Diyabet öyküsü bulunanlar
• İleri yaş
• Sağlıksız beslenme
• Hareketsiz yaşam tarzı
• Stres
• Gebelikte gestasyonel diyabet varlığı

Diyabetin Çeşitleri Nelerdir?

• Tip 1 Diyabet (İnsüline bağımlı diyabet): Genellikle çocukluk döneminde belirtiler vermesiyle erken tanı alan; pankreasta insülin üretiminin yetersiz olması veya hiç olmamasından kaynaklı olan tipidir ve tedavisinde insülin kullanımı zorunludur.
• Tip 2 Diyabet: Sıklıkla ileri yaşta ve kilolu bireylerde ortaya çıkan, insüline karşı direnç gelişmesi ile karakterize olan alt tipidir; tedavisinde yaşam tarzı değişikliği, oral antidiyabetik ilaçlar veya insülin kullanılmaktadır.
• Latent Autoimmune Diabetes in Adults (LADA): Tip 1 ile benzeşen özellikleri olan ancak ileri yaşta tanı alan alt tipidir.
• Maturity Onset Diabetes (MODY): Tip 2 diyabet benzeri olan ancak erken yaşta görülen alt tipidir.
• Gestasyonel Diyabet: Daha önce şeker hastalığı olmayıp; ilk defa gebelik sürecinde ortaya çıkan karbonhidrat intoleransına denir.

Diyabetin Tanısı Nasıl Konulur?

Diyabet tanısı için açlık kan şekeri ölçümü, tokluk kan şekeri ölçümü, son 3 aylık kan şekerini yansıtan HbA1C değeri ölçümü ile konulabilmektedir. Gereğinde şeker yükleme testi olarak bilinen, OGTT- oral glukoz tolerans testi yapılabilmektedir. Sağlıklı bireylerde açlık kan şekeri düzeyi ortalama 70-99 mg/dl arasında seyretmektedir. 126 mg/dl üzerinde olması Diyabet lehinedir. 100-125 mg/dl arasında olması halinde OGTT yapılması uygundur. Yine sağlıklı bireylerde tokluk şekeri 140 mg/dl den az olması beklenirken, 200 üzeri Diyabet lehinedir. 140-200 mg/dl arasında olması halinde OGTT yapılması uygundur. Yine sağlıklı bireylerde HbA1C değeri 5,6 ‘dan az olması beklenirken, 6,5 ve üzeri Diyabet lehinedir. 5,7-6,4 arasında olması halinde OGTT yapılarak araştırılması gerekir. Bunlar dışında günlük pratikte kullanılmayan başka laboratuar parametreleri de vardır.

Mikro ve Makro Komplikasyonları Nelerdir?

Mikro ve makro komplikasyonlar, “diyabetin vücuda verdiği hasar” şeklinde tanımlanabilir. Şeker ne kadar yüksek seyrederse bu tür komplikasyonların riski aynı oranda artmaktadır.

Mikrovasküler Komplikasyonlar:

• Diyabetik retinopati: Gözlerin retinasındaki kan damarlarının hasar görmesi, körlüğe yol açabilir.
• Diyabetik nefropati: Böbreklerin hasar görmesi, böbrek yetmezliği riskini artırır.
• Diyabetik nöropati: Sinir hasarına bağlı olarak ellerde ve ayaklarda uyuşma karıncalanma, ağrı ve güç kaybı yapabilmektedir.

Makrovasküler Komplikasyonlar:

• Koroner arter hastalığı: Kalp krizi riskini artırır.
• Serebrovasküler hastalık: İnme riskini artırır.
• Periferik arter hastalığı: Bacaklarda dolaşım problemlerine yol açar, amputasyon (uzvun kesilmesini) gerektirecek kadar ciddi problemlere sebep olabilir.

Maalesef bazı hastalar bu tür zararları gördükten sonra tanı almaktadır. Bunları asgariye indirmek adına, şeker seviyelerinin hedef değerlerde tutulması büyük önem taşımaktadır.

Diyabette Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

• Başta yaşam tarzı değişikliği olmak üzere uygun beslenme ve diyet alışkanlıkları kazanmak ve aerobik egzersizler başta olmak üzere fiziki aktiviteler yapmak tedavinin önemli bir parçasıdır.
• Oral antidiyabetikler: ağız yoluyla kullanılan tabletler
• İnsülin tedavileri: Günde bir veya birkaç defa cilt altına insülin uygulamaları, insülin pompaları; Tip 2 Diyabet hastalarının diğer tedaviler ile şeker seviyeleri düzenli seyretmesi halinde insülin tedavisine ihtiyaç duyulmazken Tip 1 Diyabet insülin eksikliği ile seyreden alt tipi olması sebebiyle insülin tedavisi mecburidir.  
• Uygun hasta grubunda metabolik cerrahiler

Yaşam tarzı değişikliği kapsamında neler yapılmalıdır?

Beslenmede Nelere Dikkat Etmek Gerekir?

• Kompleks karbonhidratlar: Tam tahıllar, baklagiller ve sebzeler tercih edilmelidir. Rafine veya endüstriyel şekerlerden, işlenmiş gıdalardan bilhassa kaçınmak gerekir.
• Lifli gıdalar: Bağırsak sağlığı için önemlidir ve kan şekerinin ani yükselmesini önler, yavaş yükselmesine yardımcı olur.
• Yağ alımı: Doymuş ve trans yağlardan kaçınarak sağlıklı yağ kaynakları (örneğin zeytinyağı, yağlı balıklar, kuruyemişler, keten tohumu) tercih edilmeli.
• Porsiyon kontrolü: Yeme miktarına dikkat edilmeli. Kilolu bireylerin %5 dahi kilo kaybı sağlaması insülin direncini önemli ölçüde azaltmaktadır.

Egzersiz Olarak Neler Yapmak Gerekir?

• Haftada en az 150 dakika orta şiddetli aerobik aktiviteler yapmak; mümkünse iki aktivite arasında 48 saatten fazla ara vermemiş olmak idealdir, Yüzme,tempolu yürüyüş, koşu, bisiklet sürme gibi aktiviteler başlıca sayılabilir.
• Ağırlık kaldırma ve direnç egzersizleri.
• Yoga ve pilates gibi esneme ve denge egzersizleri.

Diyabetten Korunmak İçin Neler Yapmak Gerekir?

• Sağlıklı beslenme ve Düzenli egzersiz
• Sağlıklı kilo yönetimi: Obezite ciddi risk faktörüdür, ideal kiloya ulaşmak ve ideal kiloda kalmak önemlidir.
• Düzenli sağlık kontrolleri: Kan şekeri düzeylerinin düzenli takip edilmesi
• Sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak veya sınırlandırmak.

Diyabet Tamamen İyileşen Bir Hastalık Mıdır?

Diyabet kronik bir hastalıktır ve tamamen iyileşmesi çok nadirdir. Ancak, uygun tedaviler yapıldığında önemli ölçüde kontrol altına alınabilir ve yıllarca diyabete özgü komplikasyonlara yakalanmadan yaşam sürdürülebilir.

PreDiyabet (Gizli şeker) Nedir? Önlenebilir mi?

Prediyabet, kan şekeri seviyelerinin normalin üzerinde olduğu ancak diyabet teşhisi konulacak kadar yüksek olmadığı bir durumdur. Sağlıklı beslenme, düzenli egzersiz ve kilo kontrolü ile diyabete ilerlemesi engellenebilir yani önlenebilir ve geri çevrilebilir bir durumdur.